Istnieje marchew koloru białego, żółtego i fioletowego, jednak większość zna tylko pomarańczową, uprawianą dopiero od XVIII wieku. Ta powszechnie znana marchew, będąca pospolitą rośliną uprawną jest jednym z sześćdziesięciu gatunków marchwi występujących niemal na całym ziemskim globie. Marchew jest rośliną dwuletnią, ale uprawiamy ją jako roczną dla jadalnych, pomarańczowych korzeni.
Znajdująca się na czele rodziny selerowatych (dawniej nazywanych baldaszkowatymi) marchew należy do jarzyn o najwyższych właściwościach leczniczych. Należy także do roślin najbogatszych w karoten, choć możliwości wykorzystania przez nasz organizm karotenu zawartego w marchwi są mniejsze niż w przypadku innych warzyw, zwłaszcza liściastych, np. jarmużu, pietruszki, szpinaku.
Ojczyzną marchwi jest rejon śródziemnomorski. Najpierw udomowili ją Rzymianie na początku Imperium, ale jako odmiana siewna nie znalazła uznania i zarzucono jej uprawę. Ponownie udomowiono ją w Afganistanie na początku VII wieku naszej ery. Była to odmiana purpurowa. W Iranie lub Syrii w IX lub X wieku wyselekcjonowano odmianę o kolorze żółtym. Marchew o korzeniu pomarańczowym pojawiła się jako mutant marchwi żółtej w Holandii w XVII wieku i właśnie ta odmiana jest powszechnie uprawiana na całym świecie. W Polsce jest uprawiana w kilku odmianach o różnym kształcie i barwie korzenia. Jako surowiec leczniczy najczęściej stosujemy świeży soku z marchwi, ale również całe świeże korzenie, nasiona i liście (nać) marchwi.
Najcenniejsza zawartość
W korzeniu marchwi wykryto karotenoidy, m.in. β-karoten. który jest prowitaminą A, witaminy B1, B2. B3, B6 i PP, a także E, C, K, M, węglowodany, zwłaszcza glukozę i sacharozę, pektyny, substancje siarkowe stymulujące rozwój dobroczynnych bakterii w jelitach (Laktobacitus bifidus), substancje o działaniu insulinopodobnym, ślady olejku eterycznego, sole mineralne, w tym dużo wapnia, żelaza, manganu i miedzi. W nasionach marchwi znajdują się flawonoidy, olejki eteryczne, a wśród nich karotol, octan geranylu i limonen oraz olej tłusty, substancje białkowe, octan choliny i sole mineralne. Ziele marchwi zawiera karotenoidy i witaminę B2 (ryboflawinę); nasiona marchwi zawierają do 12 % tłuszczu, do 1,5 % olejku eterycznego; kwiaty marchwi zawierają antocyjany i flawonoidy.
Działanie
Korzeń marchwi oczyszcza krew, pobudza naturalne siły obronne, jest czynnikiem wzrostu, reguluje czynności jelit. Działa wzmacniająco, wykrztuśnie, moczopędnie, przeciwcukrzycowo, przeciwbiegunkowo, przeczyszczająco, przeciwgnilnie, gojąco na przewód pokarmowy i jelita, ma właściwości remineralizujące, przeciwanemiczne, rozpuszcza żółć, sprzyja wydzielaniu mleka u karmiących, goi rany, usuwa robaki, uwalnia z głębi skóry zrakowaciałe komórki i tkanki.
Nasiona i wyciąg z nasion marchwi działają rozkurczowo (spazmolitycznie) i rozszerzają naczynia wieńcowe.
Marchew stosujemy profilaktycznie i leczniczo przy hipowitaminozie. Powiększona liczba czerwonych krwinek i hemoglobiny odnawia komórki naskórka, pobudza czynności wątroby, pozwala uzyskać zdrową i ładną skórę, działa uspokajająco.
Marchew jadamy na surowo, w przyprawach, sałatkach, kiszonkach, jest cennym surowcem do produkcji soków i preparatów witaminowych.
Na użytek wewnętrzny marchew stosujemy w astenii (osłabieniu), anemii, biegunkach u dzieci, blednicy, zaburzeniach trawiennych i przemiany materii, dermatozach, białaczce, demineralizacji, dolegliwościach płucnych, gruźlicy, bronchicie chronicznym, astmie, dnie, artretyzmie, reumatyzmie, hemoroidach, infekcjach jelit, krzywicy, krwawieniach żołądkowo-jelitowych, łuszczycy, niedomogach wątrobowo-żółciowych, niedoborze mleka u karmiących, nadciśnieniu tętniczym, niedokrwistości, obniżonej ostrości widzenia, miażdżycy, pasożytach jelitowych, pęcherzycy…
Profilaktycznie stosujemy marchew w chorobach zakaźnych i zwyrodnieniowych, a także zmarszczkach, skrofulozie, wrzodach żołądka i dwunastnicy, stanach nerwicowych, zapaleniu jelita cienkiego i okrężnicy, oczyszczaniu krwi zatrutej toksynami, w celu regulacji krwawień menstruacyjnych, w zaparciach, żółtaczce, stwardnieniu rozsianym, cukrzycy…
Na użytek zewnętrzny marchew stosujemy na rany, wrzody, oparzenia, czyraki, egzemy, łupież, trądzik, liszaje twarzy, odmrożenia, pęknięcia skóry, ropnie i pomocniczo w nowotworze piersi, nowotworze nabłonkowym…
Według tradycyjnej medycyny chińskiej
Marchew ma smak słodki, charakter ciepły, przynależy do Przemiany Ziemi. Wzmacnia śledzionę, przetwarza nagromadzenia, oczyszcza gorąco, odtruwa, wzmacnia wszystkie narządy, działa dodatnio na oczy, przynosi ulgę w odrze, smaruje wnętrzności. Zalecana jest w chronicznej czerwonce, odrze, kaszlu, kokluszu, ospie wietrznej, niestrawności…
Znaczenie zdrowotne
Marchew jako roślina astralna kumuluje energię światła słonecznego i promieni kosmicznych, co sprawia, że korzeń marchwi odznacza się dużą siłą witalną. Zachodzące w marchwi procesy przemiany energii świetlnej, krzemu i innych substancji stymulują, szczególnie u dzieci, ośrodkowy układ nerwowy i korzystnie wpływają na przemianę materii – tworzenie tkanki kostnej, pobudzanie wzrostu…
Wraz z dynią i jarmużem marchew znajduje się na czele roślin bogatych w karotenoidy – o dużej zawartości karotenoidów świadczy pomarańczowa barwa marchwi. Karotenoidy to ważne przeciwutleniacze, przeciwdziałają powstawaniu wolnych rodników w organizmie, chronią przed rakiem, zawałem serca, udarem mózgu, zaćmą, miażdżycą, pobudzają układ immunologiczny, zwiększają produkcję komórek obronnych przed wirusami, bakteriami, komórkami rakowymi. Korzeń marchwi jest bogaty w karotenoidy (prowitaminę A), witaminy B1, B2, węglowodany, zwłaszcza glukozę i sacharozę, pektyny, substancje siarkowe, sole mineralne: mangan, miedź, wapń, olejek eteryczny…
Marchew działa regulująco, wzmacniająco, oczyszczająco, przeciwmiażdżycowo, przeciwcukrzycowo, usuwa zaburzenia trawienne, usprawnia perystaltykę jelit, chroni przed przedwczesnym starzeniem i kataraktą, obniża poziom cholesterolu w krwi, zapobiega chorobie wieńcowej, chroni przed zawałem serca, pomaga zwalczać owsiki i glisty, zwiększa odporność organizmu, upiększa karnację…
Świeży sok z marchwi działa wykrztuśnie, przeciwdziała niedokrwistości, skazie moczanowej, reumatyzmowi, zaburzeniom trawiennym, biegunkom, zwłaszcza u niemowląt. Działa profilaktycznie na kamicę nerkową i usuwa stany zapalne, przeciwdziała nadczynności tarczycy, stwardnieniu tętnic, chorobie wieńcowej.
Sok ze świeżej marchwi zawiera związki sprzyjające rozwojowi jelitowych bakterii beztlenowych wytwarzających kwas mlekowy i octowy, które utrzymują kwaśny odczyn środowiska jelit, co chroni przed rozwojem gnilnych drobnoustrojów.
Geriatrzy ludziom starszym zalecają sok z marchwi jako lek przemywający naczynia krwionośne, regulujący pracę żołądka, utrzymujący w zdrowiu wątrobę i oczy, wzmacniający włosy i paznokcie.
Napar z nasion marchwi stosujemy przeciw wzdęciom i gazom, odwar do kompresów przy owrzodzeniach, oparzeniach, odmrożeniach, liszajach, pękaniu skóry…
Marchew może być stosowana w formie pulpy, soku, suszu, nasion.
Przeciwwskazania
Choroba wrzodowa żołądka, zapalenie jelita grubego.
Ważne uwagi
Sok i wyciąg z marchwi wykonujemy tylko z upraw ekologicznych, ogródków działkowych, przydomowych, gdzie nie stosowano nawozów sztucznych, zwłaszcza azotowych, bo uprawiana na tych nawozach może spowodować poważne zatrucie. Musimy zadbać by marchew nie zawierała azotanów pochodzących z preparatów chemicznych stosowanych w uprawach, bowiem są to substancje szkodliwe.
Zupa z marchwi musi być skonsumowana w dniu sporządzenia. Zawiera wówczas mniej azotanów.
Marchew jest wprawdzie uniwersalnym środkiem leczniczym, profilaktycznym i kosmetycznym, ale przy jej stosowaniu należy przestrzegać kilku zasad. W części korzenia, który wystaje nad ziemią, marchew wytwarza solaninę (widoczną jako zazielenienie), która jest toksyczna, toteż należy ten fragment odciąć. Należy również pamiętać o konieczności odpowiedniego przechowywania marchwi, w przeciwnym bowiem przypadku dochodzi do powstawania aflatoksyny.
Należy zwracać uwagę na pochodzenie marchwi, gdyż, podobnie jak niektóre inne warzywa (buraki, szpinak, szczaw, rabarbar, wszystkie kapustne), ma ona właściwości zatrzymywania i gromadzenia szkodliwych azotanów, występujących w glebie nadmiernie zasilanej nawozami azotowymi bądź pochodzących z innych źródeł (dymy, pyły, ścieki, pestycydy). Taka marchew czy sok z niej może wywołać groźne, szczególnie u małych dzieci, zatrucia. Azotany przemieniają się w azotyny, które z kolei zmieniają hemoglobinę w methemoglobinę. Ostre zatrucia azotynami charakteryzują się zaczerwienieniem twarzy i powłok skórnych, a w ciężkich przypadkach sinicą spowodowaną porażeniem układu krążenia i obecnością methemoglobiny w krwi. Występuje także rozszerzenie obwodowych naczyń tętniczych i spadek ciśnienia tętniczego krwi, czasem wymioty, biegunka, bóle głowy, drgawki. Azotany znajdujące się w wodzie pitnej zajmują eksponowane miejsce w zatruciach małych dzieci. Zatrucia te jedynie przy natychmiastowej pomocy, wobec silnych objawów methemoglobinemii, nie kończą się śmiercią (niemowlętom nie należy podawać szpinaku, który zawiera 0,36 % azotanów).
Marchew może także zawierać resztki pestycydów, które lokalizują się w częściach peryferyjnych korzenia i dają się stosunkowo łatwo wyeliminować przez staranne skrobanie. Należy jednak pamiętać, że nawet marchew rosnąca z dala od największych źródeł zanieczyszczeń tymi toksycznymi związkami nie musi być całkowicie ich pozbawiona, co należy mieć na uwadze starannie przygotowując przed spożyciem. To konieczny warunek, by marchew, której wartość biologiczna substancji czynnych przewyższa wiele innych warzyw leczniczych, w pełni z pożytkiem wykazała swoje właściwości.
Sprawdzone recepty
Afty
Stosować kompresy z wywaru z korzenia marchwi, zmiażdżonej świeżej naci marchwi lub wywar z naci marchwi.
Astma
Sok z marchwi sam lub z mlekiem jest środkiem wykrztuśnym.
Anemia (niedokrwistość)
2 razy dziennie wypijać po pół szklanki świeżo wyciśniętego soku z korzenia marchwi.
Artretyzm (dna)
Popijać dziennie litr świeżego soku z marchwi z dodatkiem pół litra soku z selera.
Białaczka u dzieci i niemowląt
Marchew jest wskazana dla niemowląt i dzieci chorych na białaczkę, dzieci uczulonych na białko, cierpiących na choroby alergiczne przewodu pokarmowego. W tych przypadkach stosujemy 3 miesięczną kurację z 1-2 litrów dziennie zupy marchwiowej. Następnie włączamy do diety świeże soki z selera, buraków czerwonych, jarzyn i owoców, m.in. z winogron, oraz miód. U dzieci starszych po 6 miesiącach kuracji do diety włączamy gotowane jarzyny i sałatę zieloną. Mięso i produkty zbożowe stosujemy rzadko.
Białaczka z niedomogą śledziony i skłonnością do wymiotów
Kuracja marchwiowa przeciwdziała białaczce z niedomogą śledziony i skłonnością do wymiotów. Popijać sok zaczynając od kilku łyków dziennie, stopniowo dochodząc powyżej litra dziennie. Kuracja trwa kilka miesięcy do półtora roku.
Biegunki u dzieci
Pół kg pokrojonej lub utartej marchwi gotować w litrze wody przez godzinę (do rozmiękczenia). Po przetarciu przez sito uzupełnić wodą do litra i dodać pół łyżeczki soli morskiej. Podawać łyżeczką lub smoczkiem. Kurację prowadzić 5-6 dni stopniowo zmniejszając ilość marchwi aż do 10 dag na litr wody. Niemowlętom dodawać zupki z marchwi do mleka w proporcji 1:1, następnie 1:2. Zamiast zupek można w okresie biegunki dawać czysty sok z marchwi z wodą, a mleko dopiero po ustąpieniu biegunki.
Bóle i kurcze żołądka i jelit
Jeść nasienie marchwi 3 razy dziennie szczyptę (na końcu noża).
Choroba wieńcowa
Sok z marchwi przeciwdziała chorobie wieńcowej.
Choroby alergiczne przewodu pokarmowego
Marchew jest wskazana dla niemowląt i dzieci chorych na białaczkę, dzieci uczulonych na białko, cierpiących na choroby alergiczne przewodu pokarmowego. W tych przypadkach stosujemy 3 miesięczną kurację z 1-2 litrów dziennie zupy marchwiowej. Następnie włączamy do diety świeże soki z selera, buraków czerwonych, jarzyn i owoców, m.in. Sok z winogron, oraz miód. U dzieci starszych po 6 miesiącach kuracji do diety włączamy gotowane jarzyny i sałatę zieloną. Mięso i produkty zbożowe stosujemy rzadko.
Choroby nerek
Popijać dziennie litr świeżego soku z marchwi z dodatkiem pół litra soku z selera.
Chrypka
Sok z marchwi sam lub z mlekiem jest środkiem wykrztuśnym.
Cukrzyca
2 razy dziennie wypijać po pół szklanki świeżo wyciśniętego soku z korzenia marchwi.
Czerwonka (dyzenteria)
Pić wywar z naci marchwi.
Działanie moczopędne
Pić napar z łyżki nasion marchwi na szklankę wrzątku.
Gazy
Pić napar z łyżeczki nasion marchwi na szklankę wrzątku.
Jelita – prawidłowy odczyn przywrócić
Świeży sok z marchwi zawiera związki sprzyjające rozwojowi jelitowych bakterii beztlenowych, wytwarzających kwas mlekowy i octowy, utrzymującym kwaśny odczyn środowiska jelit, co chroni przed rozwojem drobnoustrojów gnilnych.
Kamica żółciowa
2 razy dziennie wypijać po pół szklanki świeżo wyciśniętego soku z korzenia marchwi.
Kamica dróg moczowych
Świeży sok z marchwi działa przeciwdziała kamicy nerkowej i usuwa stany zapalne.
Kurza ślepota
Pić letni sok z korzenia marchwi.
Liszaje
Wywar z korzenia lub świeżych liści (naci) marchwi, marchew utarta, świeże zmiażdżone liście (nać) stosować do okładów i przemywań.
Łupież
Wywar z korzenia lub świeżych liści (naci) marchwi, marchew utarta, świeże zmiażdżone liście (nać) stosować do okładów i przemywań.
Menstruację wywołać
Pić napar z łyżki nasion marchwi na szklankę wrzątku.
Naczynia krwionośne oczyścić
Świeży sok z marchwi przemywa naczynia krwionośne.
Nadczynność tarczycy
Świeży sok z marchwi przeciwdziała nadczynności tarczycy.
Nerwica żołądka
Jeść nasienie marchwi 3 razy dziennie szczyptę (na końcu noża).
Niedomagania wątroby
Jeść nasienie marchwi 3 razy dziennie szczyptę (na końcu noża).
Niemoc płciowa
Pić świeży sok z marchwi z miodem zagotowany w mleku lub utartą marchew z miodem zagotowaną w mleku.
Niespokojny sen
Popijać rano i wieczorem w celach odżywczych świeży sok z marchwi (pół litra). Dzieciom dodawać wody.
Niestrawność
Pić wywar z korzenia marchwi z łyżeczką brunatnego cukru lub cukru słodowego (maltozy).
Nieżyt oskrzeli (bronchit)
Bronchit to zarzucona nazwa nieżytu oskrzeli. Sok z marchwi sam lub z mlekiem jest środkiem wykrztuśnym.
Nowotwór piersi
Wywar z korzenia lub świeżych liści, marchew utarta, świeże zmiażdżone liście stosować do okładu lub przemywania.
Oczy wzmocnić
Pić wywar z korzenia marchwi, albo sok z korzenia i naci marchwi. Świeży sok z marchwi reguluje żołądek, utrzymuje w zdrowiu wątrobę i oczy.
Odra
Pić wywar z marchwi, kotewki pospolitej i pietruszki chińskiej (kolendry) celem wywołania wysypki (znika po całkowitym wysypaniu się).
Odtruć organizm
Jeść zupę jarzynową z gotowanego korzenia i naci marchwi, selerów, mniszka, szparagu i dyni.
Oparzenia i odmrożenia
Wywar z korzenia lub świeżych liści, marchew utarta, świeże zmiażdżone liście stosować do okładów i przemywania
Owrzodzenia
Kompresy z wywaru z korzenia marchwi, zmiażdżonej świeżej naci marchwi lub wywar z naci marchwi.
Pasożyty
Popijać rano i wieczorem w celach odżywczych świeży sok z marchwi (pół litra). Dzieciom dodawać wody. Spożywając regularnie po jednej marchewce na czczo i wieczorem, niszczymy owsiki. Zjedzenie kg marchwi, jeśli nie przyjmujemy innego pokarmu, usuwa glisty przewodu pokarmowego w ciągu doby.
Pękanie skóry
Kompresy z wywaru z korzenia marchwi, zmiażdżonej świeżej naci marchwi, wywaru z naci marchwi.
Pielęgnacja twarzy i szyi
Sok z marchwi jest doskonałym kosmetykiem do pielęgnacji skóry twarzy i szyi. Przemywanie cery sokiem z marchwi czyni cerę delikatną i świeżą, zapobiega zmarszczkom, daje uczucie świeżości, ujędrnia skórę, nadaje ładną karnację. W przypadku skóry suchej stosować maseczki. Regularne smarowanie skóry świeżym sokiem z marchwi nada jej ładną, jasnobrązową barwę „gubiącą” piegi. Pozwolić skórze wyschnąć, a następnie masować ją oliwą. Popijać co dzień szklankę świeżego soku z marchwi.
Pobudzić łaknienie
Pić napar z łyżki nasion marchwi na szklankę wrzątku.
Podrażnienia skóry
Przykładać startą marchew.
Podrażnienie śluzówki ust i gardła
3 razy dziennie płukać gardło podgrzanym sokiem z marchwi.
Przeziębienia
Pić świeży sok z marchwi z miodem zagotowany w mleku lub utartą marchew z miodem zagotowaną w mleku.
Raka uniknąć
Ugotować korzeń marchwi z czarnymi grzybami chińskimi i jeść codziennie, również pić wywar z naci marchwi.
Rak jelita grubego
Popijać dziennie litr świeżego soku z marchwi z dodatkiem pół litra soku z selera. Dodawać sok z zielonych liści mniszka lekarskiego, pietruszki, buraka czerwonego i rzeżuchy. Po sześciu miesiącach dawać stopniowo sałatkę jarzynową i świeże owoce; wstrzymać się od jedzenia mięsa przez rok. Na zmianę diety organizm reaguje wzmożeniem stanu chorobowego, a dopiero później występuje faza powrotu do zdrowia. Organizm uwalnia się wówczas od toksyn powstałych przy złym metabolizmie.
Rany świeże i zastarzałe
Wywar z korzenia lub świeżych liści, marchew utarta, świeże zmiażdżone liście stosować do okładów i przemywania.
Ropień ust
Kompresy z wywaru z korzenia marchwi, zmiażdżonej świeżej naci marchwi lub wywar z naci marchwi.
Ropnie
Wywar z korzenia lub świeżych liści, marchew utarta, świeże zmiażdżone liście stosować do okładów i przemywania.
Równowaga kwasowo-zasadowa
Zupę z marchwi zaleca się ze względu na jej właściwości odtruwające, remineralizujące i zdolność przywracania w organizmie równowagi kwasowo-zasadowej. Zupa ta wskazana jest dla otyłych, ma właściwości moczopędne, poprawia krążenie krwi, pobudza czynności gruczołów wydzielania wewnętrznego. Marchew i jej liście powinny być dodawane do wszystkich zup jarzynowych, w których występuje por, cebula, czosnek, tymianek, rozmaryn, kalarepa, goździki, liść laurowy, seler, pietruszka.
Stany przedrakowe
Popijać dziennie litr świeżego soku z marchwi z dodatkiem pół litra soku z selera.
Stany zapalne
Świeży sok z marchwi usuwa stany zapalne.
Stwardnienie tętnic
Świeży sok z marchwi przeciwdziała stwardnieniu tętnic.
Środek mlekotwórczy
Pić napar z łyżki nasion marchwi na szklankę wrzątku.
Środek wiatropędny
Pić napar z 1-5 g nasion marchwi na szklankę wrzątku.
Uczulenie na białko u dzieci
Marchew jest wskazana dla niemowląt i dzieci chorych na białaczkę, dzieci uczulonych na białko, cierpiących na choroby alergiczne przewodu pokarmowego. W tych przypadkach stosujemy 3 miesięczną kurację z 1-2 litrów dziennie zupy marchwiowej. Następnie włączamy do diety świeże soki z selera, buraków czerwonych, jarzyn i owoców, m.in. Sok z winogron, oraz miód. U dzieci starszych po 6 miesiącach kuracji do diety włączamy gotowane jarzyny i sałatę zieloną. Mięso i produkty zbożowe stosujemy rzadko.
Uszkodzenia skóry
Pić wywar z korzenia marchwi, albo sok z korzenia i naci marchwi.
Włosy i paznokcie
Świeży sok z marchwi wzmacnia włosy i paznokcie.
Wzdęcia brzucha
Pić napar z łyżeczki nasion marchwi na szklankę wrzątku.
Wzmocnić organizm
2 razy dziennie wypijać po szklance soku z marchwi na pusty żołądek oraz wieczorem.
Zaburzenia trawienia
Pić świeży sok z marchwi z miodem zagotowany w mleku lub utartą marchew z miodem zagotowaną w mleku.
Zapalenie gardła
3 razy dziennie płukać gardło podgrzanym sokiem z marchwi.
Zapalenie spojówek
Pić wywar z marchwi i brokułów.
Zaparcia
Kilogram marchwi gotować 2 godziny w litrze wody. Wycisnąć; spożywać porcjami w ciągu dnia.
Zatrzymaniu moczu
Nasienie marchwi 3 razy dziennie szczypta (na końcu noża).
Zupa z marchwi
Zupę z marchwi zalecamy ze względu na jej właściwości odtruwające, remineralizujące i zdolność przywracania w organizmie równowagi kwasowo-zasadowej. Zupa ta wskazana jest dla otyłych, ma właściwości moczopędne, poprawia krążenie krwi, pobudza czynności gruczołów wydzielania wewnętrznego. Marchew i jej liście powinny być dodawane do wszystkich zup jarzynowych, w których występuje por, cebula, czosnek, tymianek, rozmaryn, kalarepa, goździki, liść laurowy, seler, pietruszka.
Wątroba i żołądek
Świeży sok z marchwi reguluje żołądek, utrzymuje w zdrowiu wątrobę i oczy.
Wrzody, czyraki
Wywar z korzenia lub świeżych liści (naci) marchwi, marchew utarta, świeże zmiażdżone liście (nać) stosować do okładów i przemywań.
Artykuł był publikowany w tygodniku: Wiadomości Świętokrzyskie, w cyklu: Rytmy zdrowia i urody (w odcinkach od 5 stycznia 2004 r.).
Jeśli ktoś z Twoich bliskich, przyjaciół, znajomych ceni taką wiedzę wyślij mu SMS-a lub e-mail z adresem: www.ambasadorzdrowia.pl
